“De omstreden Gentse nieuwssite Belemtürk TV is veroordeeld wegens het verspreiden van fake news. ‘De leugens moesten de herverkiezing van Veli Yüksel verhinderen.’ ”
Artikel in De Standaard van 24 december 2020:
https://www.standaard.be/cnt/dmf20201223_98150740
Foto © Bart Dewaele
Wie weet nog wat wel en niet mag, en waarom? Niet alleen zijn er te veel regels, ze zijn vaak ook onbegrijpelijk, kaart Joris Van Cauter aan.
Wanneer een overheid beslist om economische problemen op te lossen door massaal geld bij te drukken, ontstaat er hyperinflatie. Op het einde van de rit is geld niets meer waard. Dat fenomeen doet zich nu voor in het strafrecht. Sinds de coronalente zijn op de website van het crisiscentrum 1 koninklijk en 24 ministeriële besluiten verschenen. Daarin staat wat je als burger vandaag niet meer mag doen en welke sanctie je krijgt wanneer je dat toch doet. Het ene ministeriële besluit verwijst naar het andere, extra artikels worden naar hartenlust ingevoegd, van enige coördinatie is geen sprake.
Vijf jaar rechten studeren kan misschien helpen om door de bomen het bos te zien. Maar wanneer je dan geconfronteerd wordt met artikel 9 van het besluit van 28 november 2020 stuit ook een diploma in de rechtsgeleerdheid op zijn grenzen. Artikel 9 voegt een nieuw artikel 15bis in bij het ministeriële besluit van 28 oktober 2020 en bepaalt: ‘Ieder huishouden mag per lid maximum één zelfde duurzaam onderhouden nauw contact per 6 weken per keer in huis of in een toeristisch logies ontvangen, onverminderd artikel 23.’
Begrijpt u het? In ieder geval is het volgens artikel 27§2 van het ministeriële besluit van 28 oktober aan de politie om toe te zien op de naleving van die regel, ‘zo nodig door het uitoefenen van dwang en geweld’. Laten we hopen dat de politie wel begrijpt wat bedoeld wordt.
Stoute kinderen
Dat niet alleen de hoeveelheid wetten een probleem is, maar ook de kwaliteit ervan, is duidelijk. De gevolgen zijn erg kwalijk, zowel op de korte als op de lange termijn. Wie weet nog wat wel en niet mag? En waarom het ene wel en het andere niet mag? Voor de naleving is het niet onbelangrijk dat mensen de wet kennen. En dat die wet, wanneer we haar leren kennen, ook niet geheel absurd lijkt.
Vandaag zitten we met een probleem op beide vlakken. Niemand kent de voortdurend wijzigende regels nog en niemand begrijpt de redenen van de wetgever waarom het ene wel nog mag en het andere verboden is. Waarom geldt de anderhalvemeterregel niet in de schoolbus en kunnen straks maar 15 mensen naar de kerstmis in de basiliek van Koekelberg, waar plaats is voor 3.500 mensen? Die vergelijking zet misschien hier en daar kwaad bloed. Want zijn die 15 kerkgangers op hun beurt niet bevoordeeld op niet-gelovigen die een andere activiteit met 15 wensen?
Deze wetgeving ondermijnt het draagvlak voor alle maatregelen, ook die die wel zinvol zijn. Dat leidt tot een onnodige polarisering in de samenleving: gelovigen versus niet-gelovigen, jongeren versus ouderen, ambtenaren tegen ondernemers. Het resultaat is dat voor het eerst in de recente geschiedenis een meerderheid van de burgers er bewust voor dreigt te kiezen om de strafwet te overtreden. De machthebbers, de uitvoerende macht gesteund door haar experts, beseffen dat ook en denken daar een dam tegen te kunnen opwerpen door te moraliseren en de bevolking te bedreigen. Marc Van Ranst laat dan in een tweet weten dat zijn geduld op is met ons, stoute kinderen. Krantenkoppen melden dat het allemaal nog veel strenger kan en dat de politie als het moet ook een kijkje in uw huis zal komen nemen. De teleurgestelde of de boze straffende vader, daar moeten we het vandaag mee doen. Vader zelf is zonder fout.
Politie in uw kot
Op de lange termijn dreigen we een aantal beginselen te verliezen, zoals ongeveer 230 jaar geleden vastgelegd in de Déclaration des Droits de l’homme et du citoyen. Dat alleen verboden is wat anderen schade toebrengt, bijvoorbeeld. Of dat je slechts kan worden vervolgd overeenkomstig de wet. Kortweg: het legaliteitsbeginsel. Mooi voorbeeld daarvan is de huiszoeking. De onschendbaarheid van de woning is grondwettelijk vastgelegd. De politie komt een woning pas binnen met een huiszoekingsbevel van een onderzoeksrechter in de hand.
Die zekerheid is met corona ten onder gegaan. Vandaag kan de politie uw woning ook binnenkomen met toestemming van de procureur des Konings. De onafhankelijke en onpartijdige rechter die een dam vormde tussen de burger en de vervolgende overheid is daarmee verdwenen. Geen enkele rechtsgrond rechtvaardigt die wijziging, geen parlementslid die dat ooit heeft goedgekeurd. Het is een nieuwigheid, gecreëerd door het college van procureurs-generaal, in een omzendbrief. Voor ‘de goede zaak’.
Dat is de ultieme rechtvaardigingsgrond voor iedere wet en ieder overheidsoptreden geworden, en die goede zaak heet vandaag de bestrijding van covid-19. Tot voor kort was dat terrorisme, en was dat het altaar waarop alle vrijheden werden geofferd. Covid-19 doet dat nog efficiënter. En net zoals dat voor terrorisme het geval was, zal wat mogelijk wordt voor de covid-19-bestrijding later worden toegepast voor andere zaken. Dat er voorlopig geen drone in uw tuin of over uw balkon zweeft, is uitstel, geen afstel. Wat we kwijt zijn, krijgen we niet meer terug. Het is als ontwaard geld. Je koopt er nooit meer mee wat je er vroeger mee kocht.
Opiniestuk van Joris Van Cauter in De Standaard van 19 december 2020:
https://www.standaard.be/cnt/dmf20201218_98022987
Foto © Thierry Roge/belga
In een recent arrest van 1 december 2020 (P.20.0866.N) heeft het Hof van Cassatie zich uitgesproken over de wijze waarop door de rechter kan worden vastgesteld dat cannabis de strafbare hoeveelheid THC bevat.
Sinds het koninklijk besluit van 6 september 2017 kan er enkel nog sprake zijn van een strafbare inbreuk inzake cannabis indien bij het aantreffen ervan het THC-gehalte groter is dan 0,2 procent.
De meeste voor de hand liggende manier waarop dit THC-gehalte kan worden vastgesteld, is door een wetenschappelijk analyse van de staalnames van de cannabis.
Het Hof van Cassatie stelt echter dat de rechter onaantastbaar oordeelt of de aangetroffen cannabis voldoet aan de voorwaarde omtrent het THC-gehalte. De rechter is daarbij volgens het Hof van Cassatie niet gebonden aan enig bijzonder bewijsmiddel zoals een wetenschappelijke analyse van de cannabis die het voorwerp van de vervolging uitmaakt. De rechter kan zijn oordeel ook gronden op alle hem regelmatig overgelegde en aan tegenspraak onderworpen gegevens.
Het Hof van Cassatie stelt dat de appelrechter in het bestreden arrest wettig oordeelde dat de cannabis voldeed aan de voorwaarden inzake THC-gehalte.
De appelrechters namen volgens het Hof terecht mee in overweging dat tijdens het gehele vooronderzoek geen melding werd gemaakt van het feit dat de beklaagden reguliere landbouwers waren of dat de door hen geteelde cannabis een THC-gehalte van minder of gelijk aan 0,2 procent had.
Charlotte Kerckhofs
Foto © REUTERS
We voerden een procedure voor het Europees Hof van Justitie.
Doel was om te komen tot een datawetgeving die werkbaar is voor justitie en bescherming biedt voor kinderen die slachtoffer zijn van seksueel misbruik of ontvoering.
De oude rechtspraak van het Europees Hof bemoeilijkte dit. Door dit arrest is er een ommezwaai ingezet die toelaat om rekening houdend met de bescherming van de privacy toch een efficiënte strafvordering mogelijk te maken. Deze zaak zal voortzetting vinden voor het Belgische Grondwettelijk Hof. Wordt vervolgd. We houden u op de hoogte.
Het arrest van het Europees Hof van Justitie van 6 oktober 2020 kan u raadplegen via onderstaande link:
Foto © REUTERS
“Er komt een nieuw proces tegen de arts die de euthanasie heeft uitgevoerd bij Tine Nys. Dat heeft het Hof van Cassatie beslist. De arts werd begin dit jaar nog vrijgesproken door een volksjury na een assisenproces in Gent. De familie van Nys, die in 2010 euthanasie kreeg wegens psychisch lijden, was het niet eens met die beslissing en stapte naar het Hof van Cassatie. Dat oordeelt nu dat de vrijspraak van arts Joris Van Hove niet voldoende gemotiveerd werd.”
Artikel op VRT NWS van 15 september 2020:
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/09/14/cassatie-euthanasieproces/
Foto © Jimmy Kets
“Het Reuzegomdossier, de zaak Chovanec: de media zit er bovenop. Wat is er gebeurd met principes als het vermoeden van onschuld en het geheim van het onderzoek, vraagt strafpleiter Joris Van Cauter zich af. Volgens de advocaat is trial by media nooit onschuldig.”
Interview van 3 september 2020 in De Afspraak op Canvas:
https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/de-afspraak/2020/de-afspraak-d20200903/
Wat is er gebeurd met principes als het vermoeden van onschuld en het geheim van het onderzoek? Dat niemand zich daar nog aan houdt, stuit Joris Van Cauter tegen de borst.
Au Pilori (‘De schandpaal’) was een virulent antisemitische collaboratiekrant die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Parijs werd uitgegeven. De ondertitel luidde ‘Hebdomadaire de combat pour la défense des intérêts français’. Onderzoeksjournalistiek was erg belangrijk voor die krant. Zo onthulde ze in haar kolommen de namen van Joden, of de namen van wie Joodse sympathieën had. In ieder geval dekte de vlag de lading: burgers werden aan de schandpaal geschreven.
Het heimwee dat de titel van de Parijse krant verraadt naar middeleeuwse praktijken, is nooit verdwenen. Het digitale tijdperk heeft met naming and shaming een schandpaal 2.0 ontwikkeld, die vele malen efficiënter en dodelijker is.
Het moderne strafprocesrecht beoogde een baken te zijn tegen de instant volksbestraffingen zonder onderzoek, zonder proces. Zo zijn principes ontstaan als het vermoeden van onschuld, het geheim van het onderzoek, het recht van verdediging, het recht op een eerlijk proces en de scheiding der machten. Het zijn begrippen die hun waarde volledig verloren lijken te hebben.
Journalisten storen zich daar al lang niet meer aan. Onderzoeksjournalistiek in Vlaanderen is er niet op gericht om feiten te onthullen die het gerecht niet blootlegt. Dat kost allicht te veel tijd en moeite. Misschien is er ook geen geld voor? Het is in ieder geval gemakkelijker om te proberen de hand te leggen op een deel van het strafdossier en op basis daarvan een scoop te brengen.
Daar is eigenlijk niets onthullends aan. Het brengt alleen bepaalde ‘feiten’ een beetje sneller. Normaal zou je ze pas vernemen op de openbare terechtzittingen. Bovendien is het fundamenteel oneerlijk: zo wordt altijd een verdraaid, half of zelfs volledig fout beeld van de feiten opgehangen. De bron van de journalist is meestal partij in de procedure en heeft belang bij het lek en de sfeer die op die manier ontstaat. Trial by media is nooit onschuldig. De bron wordt nooit kritisch benaderd. Je bijt niet in de hand die je voedt.
Dit soort journalistiek creëert een gevaarlijk klimaat. Dat blijkt ontegensprekelijk uit twee hot items: het Reuzegomdossier en de zaak-Chovanek.
‘Rijkeluiskindjes’
In het eerste dossier achtte de krant De Morgen het noodzakelijk om de ouders te identificeren van de studenten die deel uitmaakten van de studentenclub Reuzegom. Ook die moesten gestraft worden. De volkswoede is dermate opgepookt dat ook politici de pedalen verliezen. Scoren op basis van de volkswoede is niet moeilijk. Je kunt het de jonge parlementair die er zich schuldig aan maakt, vergeven. Van een minister verwacht je toch meer bedachtzaamheid. Maar je krijgt het tegendeel.
De Vlaamse minister van Justitie en Handhaving, Zuhal Demir (N- VA), vond het nodig om een opiniestuk te wijden aan de feiten, die nog in een onderzoeksfase zitten. De minister noemt de verdachten ‘rotverwende rijkeluiskindjes die nooit eerder in hun leven hebben gewerkt en voor al hun stommiteiten konden terugvallen op papa’s en mama’s netwerk en portefeuille’. Een minister van Justitie die zelfs niet beseft welke grens ze daarmee overschrijdt, zou beter ontslag nemen. Tekenend voor dit klimaat is dat niemand daar een probleem van maakt. Voor al wie de moderne rechtsstaat een beetje genegen is, is dat een knipperlicht.
Dolgedraaide inquisiteur
Dat journalisten van (zelfverklaarde) kwaliteitskranten en ministers belangrijke rechtsbeginselen aan hun laars lappen, is geen nieuws. Verontrustender is dat ook advocaten lijken te gedijen in deze tijdgeest en wheelen en dealen met journalisten, goed wetende dat schendingen van het geheim van het onderzoek bijna nooit bestraft worden.
De ordes kijken schijnbaar machteloos toe naar voor de camera uit de biecht klappende raadslieden of advocaten die zich opwerpen als deskundigen bij dossiers die ze nooit gelezen hebben. Het verhindert hen niet te spreken over ‘een bende doders’ en op te roepen om de
procureur en de onderzoeksrechter belast met het dossier-Chovanek op te pakken. Immanente gerechtigheid van een dolgedraaide inquisiteur, zou je denken.
Advocaat Hans Rieder, voorheen een heraut van het recht van verdediging, vond het in De Ochtend van 1 september zelfs een schande dat de gezichten van de verdachte agenten nog niet in de krant hadden gestaan. Naming and shaming, dat is ook de taak van de strafpleiter geworden. Tot hij eens aan de andere kant staat, dan zal dat wel vergeten zijn. Maar wie herinnert hem daar dan nog aan? Ondertussen hebben we toch lekker mee gesurft op de golven van verontwaardiging. Advocaten die ‘au pilori’ roepen, dan is Donald Trump zeer nabij.
Julie Lenaerts legt eed af als advocaat voor het Hof van Beroep te Gent op 2 september 2020.
