Euthanasie wordt straks een manier om de wachtlijsten in de psychische zorg werk te werken
Volgens Joris Van Cauter evolueren we naar een maatschappij waarin euthanasie een middel wordt tegen ontsporende gezondheiszorg- en vergrijzingskosten. Iedere serieuze ethische discussie ontbreekt.
De vraag naar crisishulp bij jongeren is de afgelopen vijf jaar met 40 procent toegenomen. Twee derde van die hulpvragen blijft onbeantwoord omdat er een tekort is aan plaatsen en personeel. De wachttijd voor jongeren die hulp vragen bij een centrum voor geestelijke gezondheidszorg loopt op tot 7 maanden. de wachttermijn voor euthanasie wegens psychisch lijden is 1 maand. Zelfs Etienne Vermeersch, de geestelijke vader van de euthanasiewet, vond dat een te korte termijn.
In praatprogramma's zie je geen artsen, psychiaters of psychologen die getuigen over hoe een psychisch kwetsbaar iemand snel werd geholpen en terug zin in het leven heeft gekregen. In populaire kranten of tijdschriften lees je daar evenmin over. Die verhalen bestaan nochtans. Het zijn heldenverhalen die zich in alle stilte en anonimiteit afspelen.
De voorbije week stonden de Vlaamse media bol van de moedige beslissing die een bekend acteur had genomen om te sterven door middel van euthanasie wegens ondraagelijk psychisch lijden. Er wordt uitvoerig verslag gedaan van zijn laatste ontbijt, de berichtjes die zijn collega's van hem nog ontvingen net nadat hij was gestorven. Een goede vriendin getuigt dat ze nooit heeft geprobeerd hem op andere gedachten te brengen. Het afscheidsfilmpje dat iedereen nu online kan zien, is volgens een medisch ethicus het bewijs dat het allemaal goed is verlopen. Terzelfdertijd lazen we over de eerste 'klant' van de zelfdodingscapsule in Zwitserland. De uitvinder ervan krijgt uitgebreid een portret in deze krant onder de titel: "Waarom mensen dood willen? Dat kan me niet schelen."
De dood is lelijk
De rode draad doorheen al die verhalen is de esthetisering van de zelfgekozen dood. Alsof de dood iets moois is. Terwijl de dood lelijk is, op een primair dierlijk niveau. Een drama voor de overlevende vader, moeder, broer of zus. De zelfgekozen dood om welke reden ook, is de ultieme vorm van vrijheid en zelfbeschikking. En daar moeten we kennelijk alsmaar verder in gaan. We zijn gestart bij euthanasie wegens ondraaglijk fysiek lijden, zijn intussen bij euthanasie wegens ondraaglijk psychisch lijden en we zijn op weg naar euthanasie bij wilsonbekwaamheid, bij voltooid leven. En nu is er dus ook: hulp bij zelfdoding.
Begin deze eeuw vormde euthanasie een strikte uitzondering op het absolute verbod een ander te doden. Vandaag wordt het beschouwd als een recht en een medische behandelingsoptie die evenwaardig is aan andere opties. De wettelijke vereiste dat het moet gaan om "psychisch lijden dat niet gelenigd kan worden" wordt hoe langer hoe meer opgerekt. We gaan van principieel strafbaar, tenzij... naar principieel niet strafbaar, tenzij... Tussen droom en daad liefst zo weinig mogelijk wetten en praktische bezwaren. Er lijkt maar één weg te zijn die we uit kunnen en moeten. Dat biedt dan meteen ook een oplossing voor het zelfmoordprobleem. Albert Camus noemde dat in de De mythe van Sisyphus het enige serieuze filosofische probleem. Hij pleitte er niettemin voor om het leven - in zijn ogen in essentie zinloos - gepassioneerd te omhelzen. Pleidooien daarvoor hoor je niet meer, tenzij misschien bij een of andere oude man uit het Vaticaan, maar wie luistert nog naar hem? Iedere serieuze ethische discussie ontbreekt vandaag.
Ethische grenzen
Het is een schrikbarende evolutie waarin Nederland vooropliep. Het is ook daar dat de eerste tegenwind vandaan komt. Verschillende Nederlandse artsen en (kinder)psychiaters schreven recent het Openbaar Ministerie aan om de evolutie aan te kaarten dat de dood een behandeloptie is geworden. Ze wijzen op wat er kan gebeuren als je zo ongebreideld de moed prijst van wie kiest voor euthanasie wegens psychisch lijden. Als dat gepaard gaat met een slecht functionerende zorgverlening, dan wordt voor ernstig zieke, kwetsbare psychiatrische patiënten euthanasie een aantrekkelijkere behandeloptie dan een intensieve behandeling waarop je langer moet wachten. Ook voor naasten van iemand met een doodswens wordt het moeilijker om de moed erin te hoduen en verder steun te bieden als voordelen van euthanasie wegens psychisch lijden veelvuldig publiekelijk benadrukt worden. Het kan er zelfs toe leiden dat met hun moed ook de levenslijn breekt. In het ergste geval gaat de omgeving van iemand die psychisch lijdt impliciet druk uitoefenen om misschien toch maar een euthanasietraject te gaan bewandelen.
Er voltrekt zich een dystopische ontwikkeling naar een maatschappij waarin euthanasie een middel wordt tegen ontsporende gezondheidszorg- en vergrijzingskosten. In Nederland beginnen artsen zich vragen te stellen bij de ethische en medische grenzen die worden overschreden door euthanasie bij psychisch lijden onderdeel te maken van reguliere zorgaanbod. In Vlaanderen werken we er de wachtlijsten mee weg. En de begroting komt in evenwicht. Geen leed meer en iedereen gelukkig.
Artikel uit De Standaard, 27 september 2024
© nyt