Media
“Hij bleef maar doorgaan. Hoe meer ik zei dat hij moest stoppen, hoe meer pijn hij mij deed.” De Vlaams-Nederlandse actrice Sand Van Roy (34) voert al jaren een juridische strijd in Frankrijk tegen de invloedrijke Franse regisseur Luc Besson (63), de man die haar manipuleerde en misbruikte. Ondanks de fysieke bewijzen van verkrachting, leek het Franse gerecht haar toch geen proces te willen geven. Ze hoopt nu op een eerlijke kans bij het Belgische gerecht.
“Het duurt lang voordat je het besef hebt: ‘Ja, dit was dus een verkrachting’.” De stem van Sand Van Roy trilt licht terwijl ze de woorden uitspreekt. Maar de vrouw blijft sereen terwijl ze vertelt hoe de bekende Franse filmregisseur Luc Besson haar meermaals brutaal verkrachtte. Gehoord en erkend worden, daar draait het om. Want vier jaar later, na een hallucinante gerechtelijke procedure in Frankrijk, zal de regisseur daar niet vervolgd worden. Dit ondanks verschillende medische bewijzen van verkrachting bij Sand en getuigenissen van acht andere vrouwen die getuigd hebben tegen Besson.
Het verhaal van Van Roy start in 2014 in de wereld van de comedy, waar ze als stand-upcomedian en schrijfster aan de slag gaat. Een van haar typetjes, Olga, slaat onmiddellijk aan. “Dat was een Russisch meisje dat naar Parijs kwam en ja, dat heel naïef lijkt”, zegt Van Roy. Via ‘Olga’ komt Sand bij een agent terecht, die wou zien “of ze kon acteren”. Al snel krijgt ze een eerste auditie voorgeschoteld, voor Valerian van de regisseur Luc Besson. De man wordt beschouwd als een van de belangrijkste filmbazen in Europa. De 63-jarige Fransman is de regisseur, scenarist of producent van bekende films als Taxi, Nikita, Léon en The Fifth Element.
Op 30 december 2015 ontmoet ze Besson voor het eerst op de set van zijn film Valerian. Zij speelt Jessica Rabbit, een kleine bijrol. Besson vertelt aan haar dat hij in Frankrijk geen appartement of kantoor heeft, maar in “een hotel woont op de Champs Elysées”. Hij stelt haar voor om eens een thee te gaan drinken. Dat gebeurt enkele dagen later. Het is de start van een wurggreep, die jarenlang zal aanhouden en vernauwen.
Februari 2016, in hotel Le Fouquet’s in Parijs. Sand wordt voor het eerst uitgenodigd in het kantoor van Besson, een hotelsuite waar hij talloze acteurs ontving. Het gesprek is, op dat moment nog, puur professioneel. “Hij was smoorverliefd op mijn personage ‘Olga’”, zegt Van Roy. “Vanaf het begin was hij duidelijk: we gaan er een film van maken. Ik dacht bij mezelf: morgen is die mij vergeten. Een paar dagen later belde hij me toch: ‘Kom, we moeten nog eens serieus praten over Olga’.” Besson wil een ster maken van ‘Olga’, ze spreken regelmatig af om te schrijven aan het filmscenario.
Maar hun professionele relatie verandert snel, Besson wil greep krijgen op Van Roy. “Ik moest alles voorleggen aan hem. Van met wie ik sprak tot de manier waarop ik me kleedde. Anders werd hij heel kwaad. Zo mocht ik geen jeansbroek dragen, want: “Je hebt een dik gat in jeans, doe een rokje aan’.” En ook over haar toekomst was Besson duidelijk: “Je hebt geluk dat je mij hebt, zonder mij ben je niks”. De Vlaamse werd volgens haar omgeving steeds meer gemanipuleerd door de regisseur, zelf besefte ze het nog niet.
In maart 2016 staat hij plots voor de deur van haar appartement in Parijs, met duidelijke intenties. “Er is een contact geweest waar ik niet expliciet nee heb gezegd, maar waarbij ik hem wel nog kon stoppen”, zegt Sand. “De volgende dag was hij een ander mens: kwaad, bitsig en negatief. Ik voelde mij schuldig want ik dacht dat ik misschien niet tactvol was geweest.” Ondanks de seksuele pogingen van Besson, blijven de twee professioneel samenwerken. Met succes. Na de eerste rol in de film Valerian, krijgt Sand Van Roy nog andere rollen in films van Besson. Maar ook andere producenten merken haar op. Zo krijgt ze een gastrol in de serie ‘Genius Picasso’ met Antonio Banderas.
Op 24 september 2016 haalt Besson haar naar London voor een casting. Maar als Sand in de hoofdstad arriveert, vraagt Besson “om op restaurant te gaan”. Sand is in de war en Besson blijft mysterieus over de casting, s’avonds blijkt dat er geen aparte hotelkamer voor haar is geboekt. Hij stelt haar voor om te overnachten in zijn hotelsuite. Ze moest zich geen zorgen maken, want hij “ging wel op de sofa liggen”. “Tuurlijk kan ik dan zeggen: ‘Ik ga alleen slapen’. Maar dat is wel een enorme motie van wantrouwen”, zegt Van Roy. In het midden van de nacht bespringt Besson haar terwijl ze slaapt. “Daar is wel een penetratie geweest, zonder mijn toestemming.” Van Roy heeft zich verzet en sloot zich erna op in de badkamer, waarna ze haar ticket omruilde en met de trein naar huis vertrok.
Het duurt een tijd voor ze beseft dat ze die nacht verkracht is door Luc Besson. “Voor mij was een verkrachting een creepy gast in een steegje die een mes bij zich heeft, niet dit... Je probeert daarover te praten met mensen, maar zij wimpelen het verhaal af, want het gaat om Besson.” Voor Besson is die nacht het begin om nog vaker en brutaler seks te proberen hebben met haar. Zegt ze nee, dan krijgt ze een straf. “Dan werd hij agressief. Als ik excuses verzon om zijn ego ongekrenkt te laten, viel het mee. Maar hij trapte altijd na. Zo zag ik dat mijn naam uit de affiche verdween of hij me grotendeels uit de trailer van de film had geknipt.”
Sand Van Roy wil dat het contact puur professioneel blijft. Op de avant-première van de film Taxi 5, waarin Sand een belangrijke rol heeft, is Luc Besson uiteraard als producer aanwezig. En zelfs dan probeert de man verder te gaan, zegt Van Roy: “Hij leunde tegen me aan of duwde z’n hand tegen me aan." Ook de dagen nadien blijft de regisseur haar lastigvallen. Van Roy zoekt excuses om hem niet te moeten zien. “Het duurde even voor hij de excuses doorzag. Toen kwam hij langs en... Ik had niet verwacht dat hij mij fysiek zou forceren. Ook al is het kort en afgebroken, het blijft een verkrachting. Ik was niet akkoord. Er was geen toestemming.” Wanneer ze vervolgens een vriend in vertrouwen neemt en zegt dat ze klacht gaat indienen, overtuigt die haar om dat toch maar niet te doen.
Mei 2018, Van Roy is op het filmfestival van Cannes. Besson probeert haar te overtuigen om naar Parijs te komen. “Wat doe je daar zonder mij? Hij wou alles weten. Ik had echt geen zin om terug naar Parijs te gaan. Maar hij bleef aandringen. Hij was ook bezig met de montage van Anna, waar ik een rol in had. Hij moest me in dat verband spreken…Ik dacht bij mezelf: Het is goed, ik ga die kalmeren.” Hij koopt voor haar een treinticket. Na een rit van 7 uur komt Sand op 17 mei 2018 aan in Parijs. Daar laat Besson haar eerst nog uren wachten voor hij haar vraagt naar hem toe te komen. Ze neemt een taxi naar het hotel Le Bristol, onderweg laat ze een spraakbericht achter voor haar beste vriend: “Hij is echt een klootzak. Maar het is alsof ik geen andere keuze heb. Het is vreselijk om te zeggen, maar ik hoop bijna dat de auto crasht en dat ik een vreselijk ongeluk heb zodat ik hem nooit meer hoef te zien”, zegt ze in het bericht.
Het is al na middernacht wanneer ze arriveert in het hotel, waar ze uiteindelijk een sms-bericht krijgt met enkel het nummer van de salonruimte van zijn suite in: 361. Ze werd niet uitgenodigd in zijn slaapkamer, maar in zijn werkruimte. Wat in het begin leek op een gemoedelijk en zakelijk gesprek over Anna, gaat al snel de foute kant op. “Hij begon me te kussen, ik duwde hem van mij af. Toen zei hij: ‘Je bent goed in de film, maar ja... Het is nog niet gewonnen’.” De hand van Besson glijdt over haar been. “Hij zoende me weer. Ik kon hem niet wegduwen. Toen heeft hij mij anaal verkracht met zijn vingers. Ik heb stop gezegd, dat ik het niet wou. Maar hij bleef doorgaan. Hoe meer ik zei dat hij moest stoppen, hoe meer pijn hij mij deed. Ik begon te wenen, op een gegeven moment kon ik me losrukken uit die positie. Hij wou toen dat ik nog iets deed bij hem... Maar hij maakte een handgebaar: stop maar. Hij masturbeerde zichzelf en toen was het gedaan.”
Er breekt iets bij Sand. “Ik weet echt wel wie je bent”, zegt ze tegen hem. “Ik zie door je heen.” Als ze naar de badkamer stapt, voelt ze iets in haar rug. Een duw? Heeft hij iets gegooid? Het blijft onduidelijk. Ze valt met een harde smak op de vloer en verliest het bewustzijn. Als ze bij bewustzijn komt, helpt Besson haar niet. Onderweg naar huis belt ze onmiddellijk haar moeder en beslist slechts enkele uren later om de politie te bellen.
Van Roy werd door de politie naar het ziekenhuis gebracht, waar een rapport opgemaakt werd. “Iedere hoek van mijn lichaam werd bekeken. Ik had een blauw oog, blauwe plekken op mijn rug en een anale scheur. Veel duidelijker kan een verkrachting niet worden vastgesteld, denk ik”. Nog voor Van Roy vervolgens klacht kan neerleggen bij de politie, krijgt ze al telefoon van haar voormalig agent dat men op de hoogte is dat er een klacht wegens verkrachting is neergelegd tegen Besson.
Na het ziekenhuisbezoek legt Sand officieel een klacht neer tegen Luc Besson. Besson die ondertussen is gevlucht naar het buitenland, probeert Sand nog te overtuigen om de klacht weer in te trekken. Op 19 mei 2018 stuurt hij om 12.34 uur de volgende sms: “Waarom wil je me zo kapot maken??? Ik smeek je, het is nog niet te laat voor je om terug te gaan naar het commissariaat en je klacht in te trekken. Alsjeblieft.” Het nieuws was nog niet in de media. Hoe wist Luc Besson dat zij hem van verkrachting beschuldigde?
Het verhaal wordt onmiddellijk opgepikt in de Franse pers, zonder medeweten of akkoord van Van Roy. De regisseur reageert voor het eerst via z'n advocaat Thierry Marembert. Hij “valt uit de lucht bij het vernemen van de klacht”, klinkt het. "Luc Besson kent deze vrouw zoals hij ongeveer de hele film-wereld kent” Terwijl in Frankrijk de klacht van Sand voorpaginanieuws is, duiken nog verschillende andere vrouwen op met gelijkaardige verhalen. Toch wordt het gerechtelijk onderzoek erg traag opgestart. Het duurt maar liefst vier maanden voor Besson zelf door de politie wordt ondervraagd. Besson noemt het “een respectvolle en tedere relatie” , hij wordt door de politie niet geconfronteerd met de fysieke bevindingen: geen vraag over het blauw oog, de anale scheur en de plekken in haar rug..
Uiteindelijk wil het parket de zaak seponeren, maar dan is er een onderzoeksrechter die de zaak wél au sérieux neemt en Sand nog wil horen. Maar dan gebeurt er iets opmerkelijks. Er wordt een andere onderzoeksrechter aangesteld, Sand zal nooit door haar gehoord worden en het dossier wordt begraven. “Daar is gewoon constant gefoefeld. Mij zelfs niet willen horen... Dat is het recht op een eerlijk proces verliezen.” De regisseur wordt niet vervolgd in Frankrijk, de aanklager in Parijs vroeg de onderzoeksrechter om van vervolging af te zien.
Toch blijft de actrice vechten voor haar zaak, al waren de afgelopen jaren bijzonder zwaar: “Alle mogelijke kansen die ik had in de filmwereld, die zijn verdwenen”, zegt ze. “Maar op dit moment is dat niet mijn grootste zorg. Ik wil gewoon dat er gerechtigheid komt.” Daarom trekt Van Roy nu naar het Belgische gerecht en heeft ze klacht ingediend.
We hebben Luc Besson om een reactie gevraagd, maar hij wou hier niet op ingaan.
______________
Het onderzoek naar ons land halen, verloopt echter niet zonder slag of stoot. Zo zegt haar advocaat Joris Van Cauter. “Het openbaar ministerie heeft gevraagd aan de raadkamer om het onderzoek niet verder te zetten. Daarvoor baseren ze zich op een wet die al onder vuur lag.” De wet luidt als volgt: Als je een klacht indient voor feiten waarvan een Belg in het buitenland slachtoffer werd, moet de verdachte ook op dat moment op Belgisch grondgebied zijn. Voor bijvoorbeeld moord, doodslag of gijzeling geldt die voorwaarde niet.
Een absurd gegeven, zegt Van Cauter. “Had Sand dood moeten blijven om gerechtigheid te krijgen?’ “In september zal ik dit ook aangeven voor de raadkamer, dat dit in strijd is met de grondwet en de daarin vervatte principes van gelijke behandeling. Alle slachtoffers van verkrachting moeten in eigen land kunnen worden geholpen. België heeft zich daar overigens door het Verdrag Van Istanbul toe geëngageerd.” De kans bestaat dat de kwestie naar het Grondwettelijk Hof zal gaan, die zal moeten oordelen. “Het nieuwe seksueel strafrecht tilt veel zwaarder aan verkrachting. Dan moet men deze situatie ook serieus nemen en geen onrealistische hinderpalen opstellen om zo niks te moeten doen”, zegt Van Cauter die het Franse onderzoek naar Besson een ‘schijnonderzoek’ noemt. “Wij, kleine Belgen, kunnen hopelijk beter.”
Artikel uit HLN van 6 juni 2022:
Foto: © VTM