Als de advocaat van de duivel een vormfout inroept
Media
9 februari 2018
"Eén documentje in een verkeerde taal en het hele proces tegen ’s lands meest gehate topterrorist komt op losse schroeven te staan? Komt Abdeslam straks vrij? Buitenlandse journalisten kunnen de ‘Belgenmop’ amper vatten. Maar wacht eens, voor zulke situaties hebben we toch de Antigoon-leer en de potpourriwetten? Een poging om door het bos de bomen te zien."
Podcasts die gerechtelijke dwalingen blootleggen, kunnen bijdragen tot het rechtzetten ervan
Op het DS Podcastfestival werd zaterdagavond het proces van true crime gevoerd: is het populair entertainmentgenre schuldig of niet? Podcastmaker Loore Nelen, advocaat Joris Van Cauter, parketmagistraat Céline D’havé en rechercheur Sam Vanhecke luisterden naar klassiekers Serial en West Cork. “Het gevaar bestaat dat iemand valselijk beschuldigd wordt.”
Dat er ethische bezwaren te maken zijn bij de explosie aan truecrimepodcasts en televisiereeksen, is een zekerheid. Maar is het genre inherent schuldig? Dat zeker niet. Daar waren podcastmaker Loore Nelen, advocaat Joris Van Cauter, parketmagistraat Céline D’havé en rechercheur Sam Vanhecke het over eens. Die laatste drie verleenden hun medewerking aan Nelens en Max-Lena Vanden Eyndes podcast De zaak Y over de pro’s en contra’s voor het inzetten van DNA-onderzoek in moordzaken. Voor het DS Podcastfestival luisterde het viertal naar de legendarische truecrimepodcasts Serial en West Cork en deelden ze hun bevindingen op het podium met journalist Heleen Debeuckelaere.
In Serial onderzoekt journalist Sarah Koenig een vijftien jaar oude moordzaak. De centrale vraag? Is Adnan Syed ten onrechte veroordeeld voor de moord op zijn ex-vriendin, de 18-jarige Hae Min Lee. Ook in West Cork worden vragen gesteld bij de rechtsgang: ging de Engelsman Ian Bailey vrijuit in de moord op de Franse Sophie Tuscan du Plantier in 1999? “Podcasts die gerechtelijke dwalingen blootleggen, kunnen bijdragen tot het rechtzetten ervan”, vindt Van Cauter. D’havé is het daar mee eens: “Vandaag kunnen we met meer zekerheid zeggen of iemand schuldig is, omdat we de bewijslast wetenschappelijker kunnen onderbouwen.” Als recherche heeft Vanhecke zelf ondervonden dat de onderzoeksmethoden sterk verbeterd zijn in vergelijking met twintig jaar geleden.
Toch zijn er ook kanttekeningen te maken bij de wijze waarop Koenig in Serial zelf op onderzoek trekt. “Soms wordt iemand genoemd in een onderzoek naar een verdacht overlijden, bijvoorbeeld omdat die persoon de laatste is die het slachtoffer levend heeft gezien. Uit het onderzoek blijkt dan dat die persoon geen rol heeft gespeeld in het overlijden. Maar als podcastmakers die persoon opnieuw naar voor schuiven als potentiële verdachte, wordt die nodeloos opnieuw voor de leeuwen gegooid. Daar vrees ik wel voor”, vertelt D’havé. “Stel dat Céline en ik elk een podcast zouden maken op basis van hetzelfde dossier, dan zouden we elk een andere dader kunnen framen. Dat is het professioneel onbehagen dat we hebben bij truecrimepodcasts”, vult Van Cauter aan.
Hinderlijk
Nelen neemt het op voor de podcastmakers: “De makers van Serial kaderen heel goed dat ze geen onderzoekers of politieagenten zijn. Ze delen hun bevindingen en indrukken, maar laten ook voldoende ruimte voor twijfel bij de luisteraar. Het is belangrijk dat de luisteraar zelf een eigen keuze kan maken.” Dat de podcasts waargebeurde moordzaken opvoeren als een vorm van entertainment, vindt zij niet noodzakelijk fout. “Voor mij toont het succes aan dat mensen nood hebben aan meer dan enkel het sensationele verhaal of die korte krantenkop. Mensen willen doorklikken. Ze willen een breder beeld en zijn kritisch over wat hen voorgeschoteld wordt.”
Dat betekent niet dat journalisten en burgers zich daarom maar als ongeleide projectielen in een moordonderzoek moeten werpen. D’havé en Vanhecke waarschuwen voor “parallel onderzoek” in moordonderzoeken die nog gaande zijn. “Ik heb de persbelangstelling heel erg zien evolueren en soms ervaren wij dat als hinderlijk voor het onderzoek”, vertelt D’havé. “Het gebeurt dat ons de pas wordt afgesneden door de pers. Een journalist volgt dan een spoor of hoort een getuige, terwijl wij daar bewust mee wachten of gewoon nog niet aan toe zijn gekomen.”
Van Cauter ergert zich vooral aan het selectief lekken aan de pers door betrokken partijen. “Dat is geen onderzoeksjournalistiek. Dat is gewoon overschrijven van iemand anders. Echt onderzoek brengt iets naar boven dat nieuw is”, stelde hij scherp.
Tot slot moet er niet alleen oog zijn voor de nabestaanden, maar ook voor de daders. “Dat is misschien cru, maar het recht op vergeten geldt ook voor daders. Ik ken daders die geleerd hebben uit hun veroordeling en straf”, zegt D’havé. Mocht er een podcast gemaakt worden over hun misdaden, vindt zij dat er met zowel de nabestaanden als de dader een akkoord moet bestaan. “Dat is mijn persoonlijke mening”, verduidelijkte ze. Tegelijk is het panel zich ervan bewust dat het internet een geheugen is waar moeilijk mee te onderhandelen valt.
Is true crime nu schuldig of niet, zoals gevraagd werd aan het begin van het debat? “Doe maar voort”, richtte D’havé zich tot podcastmakers. “Maar betrek justitie wel bij het verhaal. Als jullie de waarheid willen achterhalen en wij ook, waarom zouden we dat dan niet samen kunnen doen?”
Gentse verpleger (32) die twee collega’s aanrandde op de werkvloer kent straf: “Hij waande zich God en gedroeg zich er ook naar”
“Een rok of V-trui dragen, was geen optie meer. We wisten dat hij ons zou aanraken.” Vier maanden van ongewenst seksueel gedrag, pesterijen en zelfs fysiek geweld. Dat moesten verschillende verpleegsters in het Gentse psychiatrisch centrum Karus naar eigen zeggen ondergaan. Twee van hen zouden zelfs aangerand zijn door hun collega. In de Gentse rechtbank stonden de dames opnieuw oog in oog met het “alfamannetje”, dat vandaag voor de meeste aanklachten de vrijspraak vraagt. “Ik ben impulsief en knuffel graag.” De rechter hechtte echter weinig geloof aan die uitleg.
“Toen hij bij Karus begon, was hij een zachtaardig persoon, erg stil en verlegen. Maar die persoon was na zeven jaar niet meer te herkennen.” Twee verpleegsters en directe collega’s in het psychiatrisch centrum getuigden in oktober over de beklaagde in de Gentse rechtbank. “Het was een alfamannetje geworden, iemand die een eigen cultuur had geïnstalleerd waarbij hij de middelpuntzon was waartegen niemand in durfde te gaan”, ging hun advocaat Joris Van Cauter verder. “Het was dan ook geen eenvoudige stap om klacht neer te leggen.”
Blauwe plekken
Het is voor de slachtoffers in de zaak niet de bedoeling om hun ex-collega als ‘ware duivel’ af te schilderen. “Zijn kwaliteiten als verpleegkundige worden absoluut erkend, maar zijn gedrag was ontoelaatbaar. Hij kwam er echter lange tijd mee weg omdat hij er zelf lacherig over deed.” Volgens de verpleegkundigen ging het in eerste instantie over fysieke intimidatie bij heel wat collega’s. “Hij sloeg hen hard op de arm om zijn aanwezigheid in een ruimte aan te kondigen. Niet zelden liepen collega’s hierbij blauwe plekken op. Collega’s waren meer en meer op hun hoede wanneer ze in eenzelfde ruimte waren.”
Die ongepaste WhatsAppberichten werden in een dronken bui verstuurd en hij heeft zich er op de werkvloer reeds voor geëxcuseerd. Voor de andere feiten vragen we de vrijspraak
Advocaat Toon Deschepper
Bij verschillende vrouwelijke collega’s ging de beklaagde nog een stap verder. “Langs achteren vastgrijpen, kletsen op het achterwerk, borsten aanraken... Een rok of V-trui dragen was geen optie meer, omdat we wisten dat hij ons zou aanraken. Hij riep meermaals, en dat wordt door verschillende getuigen bevestigd, dat “iedereen hem als een god ziet, en dat hij dat eigenlijk ook is”.
Aan één collega stelde hij via WhatsApp de vraag of hij eens anale seks met haar zou mogen hebben en of hij “zijn zak bij haar mocht legen”. Het is ook die collega, samen met nog een slachtoffer, die volgens hun verklaringen uiteindelijk ook aangerand werden door de man. “Hij nam ons mee naar een aparte ruimte en raakte ons met zijn hand aan de geslachtsdelen aan.”
“Geen duidelijke nee”
Volgens advocaat Toon Deschepper, die de verdediging van de man op zich nam, is niet de gehele waarheid naar boven gekomen. “De feiten zijn verscherpt en in een veel te groot daglicht geplaatst. Mijn cliënt werd meermaals geëvalueerd en die bleek steeds uitermate positief. Dat hij een confronterende houding aannam op het werk, dat klopt wel. Dat moest ook, aangezien hij met jongeren met een drugsverslaving werkte. Die doelgroep vereist een directe aanpak, en die nam hij ook over bij de collega’s.”
Volgens de beklaagde waren de werkomgeving en het specifieke team waarin hij werkte de oorzaak van de normvervaging. “Er werd regelmatig over gevoelens, problemen, relaties en verlangens gepraat. En die gesprekken waren intens. Bovendien is mijn cliënt iemand die erg graag fysiek contact opzoekt. Hij knuffelde vaak met zijn collega’s, mannen én vrouwen. Wanneer iemand aangaf dat hij of zij zich niet comfortabel voelde, dan respecteerde hij dat.” Dat bevestigde de man zelf ook aan het einde van de zitting. “Ik heb in dit geval geen duidelijke nee gekregen. Het was nooit mijn bedoeling om hen te kwetsen.”
Volgens de arbeidsauditeur maakte de man zich schuldig aan ongewenst seksueel gedrag op het werk, geweld en pesterijen en de aanranding van twee collega’s. “We bekennen enkel schuld voor het ongewenst seksueel gedrag. Die ongepaste WhatsAppberichten werden in een dronken bui verstuurd en hij heeft zich er op de werkvloer reeds voor geëxcuseerd. Voor de andere feiten vragen we de vrijspraak.” De arbeidsauditeur vroeg de rechter om de verpleger te veroordelen tot een probatiestraf. Daarnaast werd ook het verplicht volgen van de cursussen gedragstraining, sociale vaardigheden en impulscontrole. Het psychiatrisch centrum Karus stelde zich ook burgerlijke partij in de zaak omwille van de kosten die het moest maken, waaronder het inzetten van een psycholoog voor de verschillende slachtoffers.
Autonome probatiestraf
De rechter sprak woensdag het vonnis uit in deze zaak. De man werd veroordeeld tot een autonome probatiestraf van twee jaar, waarin hij verplicht begeleiding moet volgen om aan zijn problematiek te werken. Als hij deze begeleiding niet opvolgt, riskeert hij een gevangenisstraf van 18 maanden. Aan twee slachtoffers moet hij elk een schadevergoeding van 5.000 euro betalen, en ook de toekomstige therapeutische kosten van de slachtoffers komen voor zijn rekening. Daarnaast werd hij veroordeeld tot het betalen van 9.000 euro schadevergoeding aan instelling Karus en ongeveer 3.000 euro aan rechtsplegingsvergoeding.
Zo denkt bekend Gent over ongeziene politieke impasse: "Anneleen Van Bossuyt is toch Poetin niet?"
Gemeenteraadsverkiezingen Gent heeft géén nieuw stadsbestuur. Ook niet na 14 dagen intensief onderhandelen. De achterban van de socialisten schoot het akkoord met N-VA af, waardoor Groen nu aan zet is. Maar hoe kijken de stroppendragers daar eigenlijk zelf naar? Van toppleiter Joris Van Cauter tot Luk ‘Pierke Pierlala’ De Bruyker: wij laten zes prominente stemmen aan het woord. “Hier valt eigenlijk niet te besturen.”
Toppleiter Joris Van Cauter: “Anneleen Van Bossuyt is toch Poetin niet?”
Advocaat Joris Van Cauter volgt het Gentse schouwspel vanop afstand. Hij is op vakantie in het diepe Zuiden, op een klein eiland niet ver van Sicilië. Op de telefoonlijn zit wat ruis, maar zijn mening is duidelijk hoorbaar. “Ik vraag me echt af waar dit heen gaat”, zegt hij. “Wat heeft Anneleen Van Bossuyt (kopvrouw van N-VA, red.) eigenlijk gedaan om haar uit te sluiten van de democratie? Zij is toch Poetin niet?”
Volgens Van Cauter moet er nog gepraat worden. Ook met N-VA. “Samenzitten rond de tafel en elkaar proberen te overtuigen van een idee. Dat is toch de kern van democratie? Dat Vooruit en Groen een aversie delen tegenover N-VA is geen goede lijm om tot een akkoord te komen.”
“Verder stoor ik me mateloos aan dat claimen van het Gentse DNA. Alsof wie op N-VA stemt plots een slechte Gentenaar is. ‘Gent is liefde’, hoor ik dan bij de actievoerders. En toch zie ik net het tegenovergestelde. Er liepen ook vrienden van mij mee in de betoging zondag. Ik heb daar mijn gedacht over, maar ga politiek niet tussen die vriendschappen laten komen. Ik hoop dat we niet afglijden naar nog meer polarisatie.”
“Ook moeten we denken aan wie thuis bleef. Akkoord, er trokken zondag duizenden mensen de straat op. Maar luisteren we enkel naar de luidste roepers? Het viel me overigens op dat de betoging een wel erg wit feestje was. Hoe denkt men in de Wondelgemstraat over de hele situatie. Dat zou ik wel eens willen weten.”
Nachtburgemeester Edmond ‘Mong’ Cocquyt: “Eigenlijk zou Vlaanderen de Amerikaanse verkiezingen moeten volgen, maar iedereen kijkt naar Gent”
Nachtburgemeester Edmond ‘Mong’ Cocquyt doopte Trefpunt, het café op de Vlasmarkt waar hij haast woont, vorige week nog om tot het Vlaams Huis. Hij hing een Vlaamse vlag buiten toen bleek dat N-VA mogelijk aan de macht zou komen. “Die vlag is de avond zelf nog gestolen. Dat was misschien een voorteken”, lacht hij.
De betoging van zondag noemt Cocquyt ‘wonderlijk’. Dat het akkoord is verworpen vindt hij ‘Gent op zijn best’. “We zwemmen weer in een zee van chaos. Zalig. Je moet weten: Gent is een eigengereide stad vol beuzakken. Dat hebben weer eens mooi bewezen. Hier valt eigenlijk niet te besturen.”
“Eigenlijk zouden we nu met zijn allen de Amerikaanse verkiezingen moeten volgen”, gaat hij verder. “Maar niks daar van. Heel Vlaanderen zit te kijken naar wat er in Gent gebeurt. Niemand weet hoe dit verder moet. We zitten in een totale impasse.”
Wie alvast niet moet klagen, is de horeca, aldus Cocquyt. “Er is zondagavond goed gedronken in Gent. Heel wat socialisten hebben stevig gevierd, wat dan weer goed is voor de omzet van de cafés. En zo moeten ook de liberalen content zijn. Is dat misschien de basis van een nieuw akkoord?”, oppert hij.
Beatboxer Serdi Faki Alici: “Dit is een overwinning voor de cultuursector”
Serdi Faki Alici, de bekendste beatboxer van Gent en ver daarbuiten, pinkte zondagavond een traantje weg toen hij hoorde dat het akkoord met N-VA was verworpen. “Ik sta aan het begin van mijn carrière in de culturele sector. Ik was er ondanks akkoord niet gerust op dat men niet zou snoeien in de middelen voor cultuur.”
“Ik ben dan ook drie avonden afgezakt naar de betogingen aan het stadhuis. Zondag was er echter niet bij. Ik vreesde dat het akkoord met N-VA er zou door komen. En dat moment wou ik eigenlijk niet in groep meemaken. Ik heb thuis een film opgezet tot ik plots telefoon kreeg. Ik kan nog altijd niet geloven wat er is gebeurd. Al mijn hele leven is links aan de macht in Gent. Dat moet ook zo blijven."
Cafébaas Tim Joiris uit de Overpoort: “We worden gegijzeld door 196 socialisten”
Met cafés als De Vagant en De Pallieter in zijn portefeuille is Tim Joiris al jarenlang een gevestigde waarde in de Overpoort. Hij is duidelijk geëmotioneerd als we hem maandagnamiddag opbellen. “Wie dicht bij het beleid staat, weet hoe vreselijk dit is voor onze stad”, zegt hij. “We worden gegijzeld door 196 socialisten die tegen het akkoord hebben gestemd. Deze impasse verdient een stad als de onze niet.”
Volgens Joiris viel er de afgelopen jaren amper te werken in Gent. “We reikten als ondernemers oplossingen aan, maar stoten telkens op de muren van de partijpolitiek. De plantvakken in de Overpoort of het inkorten van de Gentse Winterfeesten: allemaal beslissingen die niet met ondernemers zijn overlegd.”
“Men beseft hier in Gent niet dat het de ondernemers zijn die de taart bakken”, aldus Joiris. “En hoe groter die taart, hoe meer er verdeeld kan worden. Wat we nu meemaken is kafka tot in het absurde. Waarom zijn er eigenlijk verkiezingen geweest vraagt een mens zich op den duur af?”
Professor Arbeidseconomie (Universiteit Gent) Stijn Baert: “Een partijkaart kopen, getuigt van moed”
Gent telt 270.473 inwoners, maar in totaal stemden zondagavond 196 socialisten tegen het bestuursakkoord. Omgerekend is dat 0,073 procent van alle inwoners, zo schreef professor Michel Maus op X, het voormalige Twitter. Hij stelt zich dus ernstige vragen bij partijdemocratie bij Vooruit.
Stijn Baert is het daar evenwel niet eens mee. “Ik ben zelf een zwevende kiezer, maar ik heb respect voor mensen die partijkaarten kopen. Je vandaag politiek durven uiten dat vergt moed. Je krijgt dan ongetwijfeld veel kritiek te verduren, maar heeft zo ook zijn voordelen. Zo mag je mee bepalen welke koers Vooruit vaart."
“Iedereen die kritiek heeft op de interne werking van socialisten, raad ik aan om even te kijken hoe het er bij N-VA aan toegaat", zegt Baert. “Daar wordt er zelfs niet door de leden gestemd over bestuursakkoorden. Het is gewoon het partijbestuur dat beslist. Is dat dan zoveel democratischer?”
Zelf stemde Baert op 13 oktober op Groen. “Dan wil je uiteraard dat zij meebesturen", zegt hij. “Maar anderzijds moeten we ons consequent gedragen. De ene meerderheid is niet moreel superieur aan de andere. Als ik zag hoe de Jongsocialisten een foto posten op Instagram met ‘Fuck N-VA’, dan stel ik me toch ernstige vragen.”
Artiest Luk ‘Pierke Pierlala' De Bruyker: “Waarom kwamen de oude tenoren zich plots moeien?”
Luk ‘Pierke Pierlala’ De Bruyker schrijft al jaren eindejaarsconferences over de Gentse politiek. De gebeurtenissen van de afgelopen dagen geven heel wat stof. Al komt hij niet aan schrijven toe. “De hele situatie maakt me droevig. En dat is geen goede basis. Een conference moet humor bevatten, geen sarcasme.”
“Men speelt links en rechts tegen elkaar uit", aldus De Bruyker. “Ik omschrijf mezelf als links, en heb het voorgestelde bestuursakkoord dan ook met veel aandacht gelezen. Vriend én vijand moet erkennen: dat was een links akkoord. Zondagavond tijdens de stemming zijn oude socialistische tenoren als Herman Balthazar zich met de discussie komen mengen. Maar ik vind dat het aan de nieuwe generatie is om te besturen.”
“Ook moeten we ons afvragen wie hierbij gewonnen heeft”, zegt De Bruyker nog. “Enkel Groen had er voordeel bij om het akkoord te laten ontploffen, want zij zijn nu aan zet. Ik hoop dat ze het opgestoken vingertje nu achterwege laten, want erg verbindend is dit allemaal niet.”
“Het zaadje van deze impasse is zes jaar terug geplant. Bij de verkiezingen in 2018 was Groen afgetekend groter dan de socialisten. Ze hebben toen te veel gewild. Zes jaar lang is het zaadje kunnen uitgroeien tot een serieuze boom. Die etterbuil is nu opengebarsten. Dat moeten we onder ogen zien.”
